بررسی نقش جغرافیا و تاریخ در تفسیر

توجه به گذشته و بازآفرینی واقعیت ها از جمله مواردی است که قرآن در راستای هدف هدایتی خود بدان پرداخته است. آفرینش آسمان ها و زمین ، آفرینش انسان ، داستان حضرت آدم و حضرت حوّا ، بیان سرگذشت پیامبران و اقوام و ... از جمله مسائلی است که قرآن به صورت گزینشی و در بیشتر موارد به شکل جزئی به آن ها پرداخته است. آگاهی کامل و جامع نسبت به چنین مواردی از دیرباز در ذهن هر انسانی و از جمله مفسران قرآن شکل گرفته و هر فردی را به تکاپو واداشته است. در این بین مفسران قرآن به دلیل اینکه تفسیر آیات قرآن از امور تخصصی ایشان به شمار می رفته ، تلاش بیشتری را در این زمینه انجام داده اند. نتیجه چنین رفتاری از سوی مفسرین ، به وجود آمدن دیدگاه های گوناگون ، متفاوت و گاه متضاد در زمینه ای واحد است. در این نوشتار بر آنیم تا با سیری در گذشته و ارائه معیار هایی در خصوص اعتبار داده های تاریخی و جغرافیایی به دو هدف عمده دست یابیم یکی بازگوکردن تأثیر گسترده تاریخ و جغرافیا در تفسیر قرآن و دیگری کاستن از دیدگاه های متفاوت و گاه متضاد مفسران در زمینه ای واحد و رسیدن به دیدگاه برتر . در این راستا با مطالعه منابع معتبر تاریخ و جغرافیا ، تفاسیر جامع قرآن و به خصوص تفاسیر تاریخی ، روش شناسی تفسیر قرآن به ارائه معیار هایی در رابطه با گزارش ها و روایت های تاریخی و جغرافی پرداخته ایم . کورش کبیر و اقدامات وی در هنگام پادشاهی از نمونه هایی است که آگاهی از آن در تفسیر آیات 98-83 سوره کهف آشکار است. از نمونه های دیگر جریان غدیر است که بازگوکننده و بیان آیه سوم سوره مائده است. سازگاری با قرآن ، سازگاری با سیره پیامبران ، سازگاری با دریافت های عقلی ، توجه به ناقل یا ناقلان گزارش ها و قدمت نقل نیز از جمله معیار هایی است که در خصوص گزارش ها ، روایت ها و دیدگاه های تاریخی و جغرافیایی لازم به رعایت است.